Na obszarze powiatu znajdują się obecnie trzy miasta : Aleksandrów Kujawski, Ciechocinek i Nieszawa, dwa dalsze Raciążek i Służewo utraciły prawa miejskie w 1867r. Najstarszym miastem powiatu jest Nieszawa, która w latach 1460 – 1462 została przeniesiona na obecne miejsce po zlikwidowaniu pierwszego miasta o tej nazwie, leżącego w sąsiedztwie Torunia na terenie wsi Dybów. Początkowo miasto rozwijało się szybko w związku z handlem wiślanym. Rozwój ten został zahamowany, wskutek konkurencji Torunia, a następnie zniszczeń w okresie najazdów szwedzkich. Próba ożywienia miasta w I połowie XIX wieku przez jego regulację zmieniła na stałe charakter miasta. W II poł. XIXw.utworzenie z Nieszawy siedziby powiatu nie dało trwalszych rezultatów i miasto pozostało na wpół rolniczym osiedlem. Również na skutek wojen a następnie rozbiorów upadły dwa inne sąsiednie miasta założone w średniowieczu, stanowiące własność prywatną : Raciążek – biskupów włocławskich i Służewo -początkowo własność Służewskich , a później innych rodów.W miejsce dawnych, silną ekspansję wykazały nowe miasta, Aleksandrów Kujawski, który rozwinął się w związku z powstaniem stacji kolejowej na linii Kutno – Toruń (tzw. kolej warszawsko – bydgoska) i komory celnej na granicy prusko – rosyjskiej, jest przykładem typowo XIX wiecznego osiedla robotniczo -urzędniczego. Uzyskał prawa miejskie w 1916r. podobnie jak sąsiedni Ciechocinek, który posiadał od początku charakter miejscowości uzdrowiskowej.Powstał częściowo na obszarze wsi Słońsk – w okresie dawnej Rzeczypospolitej siedziby kasztelanii, od średniowiecza znanej z warzelnictwa soli..Dynamiczny rozwój, szczególnie w II poł. XIX wieku przyczynił się do powstania na terenie Ciechocinka wielu reprezentacyjnych dzieł architektury tego okresu.
